Anayasayı Koruyucular Konseyi Medya Merkezi'nin haberine göre, Ayetullah Hamanei'nin Düşünce Sisteminde Milletin Hakları ve Meşru Özgürlükler Uluslararası Konferansı'nın  dördüncü ön toplantısında konuşan İslam Kültür ve Düşünce Enstitüsü öğretim üyesi Dr. Mahmut Hikmetniya, üniversite, toplumsal ve medya alanlarındaki ifade özgürlüğünün kavramsal farklılıklarını açıkladı.

Bilimsel ve akademik alanda ifade özgürlüğünün kışkırtma veya gerilim yaratma anlamına gelmediğini, aksine sorun çözme ve metodik diyalog için bir araç olduğunu belirten Hikmetniya, bu nedenle, davranış kurallarının belirlenmesi ve mesleki dokunulmazlıklar sağlanarak, öğretim üyeleri ve öğrencilerin hassas konulardaki tartışmalara aktif katılımının önünün açılması gerektiğini vurguladı.

Hikmetniya, toplumsal ifade özgürlüğü alanında, bir ifadenin hakaret veya kişilerin onurunu zedeleyici nitelik taşıması durumunda, özellikle de bu durum bireysel hakları ihlal ediyorsa, hoşgörüyle karşılanamayacağını ifade ederek, devletin ifade özgürlüğüne yönelik yaklaşımının, geniş bir hoşgörü çerçevesinde ve yasal düzenlemelere uygun şekilde kerimane (cömert ve şefkatli) olması gerektiğini ekledi.

Fıkhi tanımda ifade özgürlüğünün doğrudan bir temel hak veya ilke olarak nadiren ele alındığını belirten Hikmetniya, burada önemli olanın bu özgürlüğün sınırlarının çizilmesi olduğunu kaydederek, fıkıhta, haram veya mekruh olmasına rağmen hukuki takibata ve cezalandırmaya tabi olmayan durumlar bulunduğunu, bu nedenle devletin her yasak alanına müdahale edemeyeceğini açıkladı.

İran İslam Devrimi Lideri Ayetullah Hamanei'nin düşünce sisteminde ifade özgürlüğünün, hakikatin keşfi, kolektif aklın yükseltilmesi ve İslami medeniyet inşası için gerekli olduğuna dikkat çeken Hikmetniya, "Ayetullah Hamanei'nin beyanlarında istişare, münazara ve fikir alışverişi bu hedeflerin gerçekleşmesinin temel zeminleridir." dedi.

Hikmetniya, "Medeniyet, ifade özgürlüğü olmadan şekillenemez. Bu çerçevede ifade özgürlüğü, bir tehdit değil, sorun çözme ve dini-sosyal aklın gelişimi için stratejik bir kapasitedir." diye ekledi.

İfade Özgürlüğü: Kutsal Ancak Temel ve Yasama Açısından Karmaşık

Toplantının devamında Tahran Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Seyyid Ahmet Habibnejad söz aldı. Habibnejad, bazılarının ifade ve inanç özgürlüğü tartışmalarını modern toplumlarda doğal ve aşikar bir konu olarak gördüğünü, ancak diğerlerinin bu kavramın hukuki ve yapısal boyutları ele alındığında, kutsallığı ile temel ve yasama karmaşıklıkları arasında ayrım yapılması gerektiğini savunduğunu belirtti.

Habibnejad, "Bir kısım düşünürler ise ifade özgürlüğünün teorik incelikleri olan ancak ulaşılabilir bir kavram olduğuna inanıyor." dedi.

Yönetime Nasihat ile Kargaşa Çıkarma Arasındaki İnce Çizgi

"Vatandaşlık hakkı" ile bu hakkın dışında kalan eylemler arasında ayrım yapmanın önemine değinen Habibnejad, "Yargının önemli görevlerinden biri, 'yönetime nasihat' ile 'kışkırtma ve kargaşa yaratma' arasındaki sınırı netleştirmektir. Bu ayrım, hem temel hakların güvence altına alınmasında hem de toplumsal düzenin sağlamlaştırılmasında etkilidir." ifadelerini kullandı.

Habibnejad, "ifade özgürlüğünün zirvesi" kavramına vurgu yaparak şunları söyledi: "Eğer ifade özgürlüğü toplumsal yükseliş ve kolektif aklın gelişimine hizmet ediyorsa, buna 'ifade özgürlüğünün zirvesi' diyebiliriz. Bu tür bir özgürlük, bireysel ve toplumsal gelişimi hedefler, sorumsuzca düşünce beyan etmek değildir." dedi.

Mutlak özgürlüğün mümkün ve arzu edilir olmadığını savunan Habibnejad, "Sosyal hayat düzenleme, yönetim ve yasama gerektirir. Bu çerçeveler olmadan özgürlük kaosa dönüşür. Bu nedenle, özgürlüklerin özel durumlarda sınırlandırılması kaçınılmazdır, ancak bu sınırlamalar titiz ilkelere dayanmalıdır." değerlendirilmesinde bulunbu.

Habibnejad, sınırlamaların nasıl yapıldığının önemine dikkat çekerek, "Mesele sadece sınırlama değil, bunun usulüdür. Bazı ülkelerde makamın kötüye kullanım yasağı, orantılılık, ahlaki gerekçelendirme ve yargısal denetim gibi ilkeler benimsenmiştir." dedi.

Özgürlüğü sınırlanan kişilerin şikayet hakkı olması gerektiğini belirten Habibnejad, "Ayrıca, ülkelerin en önemli ihtiyaçlarından biri, çeşitli kurumlardaki ifade özgürlüğü engellerinin tespit edilmesi ve bu alanda tutarlı yasal düzenlemeler yapılarak keyfi uygulamaların önüne geçilmesidir." diye ekledi.

Habibnejad, konuşmasının son bölümünde ifade özgürlüğü ile ahlak arasındaki ilişkiyi 'gelişim' kavramı çerçevesinde açıklayarak, "Toplumun fikri, ahlaki ve sosyal gelişimine katkı sağlamayan bir ifade özgürlüğü, yüce özgürlükler kategorisinde yer alamaz. Bunun ölçütü devletler değil, kolektif akıl ve vicdandır. Bu vicdan ise ancak toplumda özgür, bilge ve adil bir diyalog ortamı oluştuğunda şekillenir." diye konuştu.