حقوق ملت در اندیشه رهبری، تجلی عدالت و کرامت در چارچوب شریعت است
حقوق ملت در اندیشه رهبری، تجلی عدالت و کرامت در چارچوب شریعت است

سیدمهدی علم‌خواه، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد تهران جنوب، در شانزدهمین نشست همایش بین‌المللی حقوق ملت و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با محوریت حق بر دادخواهی، به تشریح ابعاد حقوق شهروندی در اسلام پرداخت و دیدگاه‌های مقام معظم رهبری را برگرفته از مبانی قرآنی، روایی و عقلانی دانست.

 

حقوق در اسلام؛ تکلیف متقابل ملت و حاکمیت

علم‌خواه اظهار داشت که حقوق ملت در اسلام نه امتیازاتی فردی، بلکه تکالیفی متقابل میان حکومت و مردم در مسیر تحقق عدالت الهی هستند. وی تأکید کرد که در این نگاه، حقوق با مسئولیت همراه است و برخلاف برخی نظریات غربی، فاقد نگاه فردگرایانه صرف است.

 

تقدم فطرت و عدالت بر مفاهیم مدرن حقوقی

علم‌خواه بیان کرد که نخستین مبنای قرآنی حقوق ملت، فطرت الهی انسان‌هاست و افزود که مطابق آیه ۳۰ سوره روم، دین اسلام بر پایه فطرت بنا شده است. وی عدالت را دومین مبنا دانست و با اشاره به آیه ۲۵ سوره حدید گفت: هدف بعثت پیامبران، استقرار قسط و عدالت اجتماعی بوده که خود محور شکل‌گیری حقوق شهروندی در جامعه اسلامی است.

 

حق کرامت و حیات؛ غیرقابل سلب و همگانی

وی با استناد به آیات ۳۲ سوره مائده و ۷۰ سوره اسرا، اظهار داشت که حیات و کرامت انسانی، مقدس‌ترین حقوق بشر در نگاه اسلام هستند و این کرامت شامل همه انسان‌ها فارغ از دین، نژاد و جنسیت می‌شود.

 

عدالت قضایی؛ از اصول بنیادین حقوق شهروندی

علم‌خواه تأکید کرد که عدالت در دادرسی و مساوات در برابر قانون از مهم‌ترین حقوق مردم است.

 وی با استناد به آیات ۹۰ سوره نحل و ۱۳۵ سوره نساء، افزود که حاکمان اسلامی موظف‌اند عدالت را بدون تبعیض برای همه تأمین کنند.

 

مشارکت سیاسی و نظارت عمومی؛ حق مردم و وظیفه دینی

علم‌خواه حق مشارکت سیاسی، نظارت عمومی بر حاکمیت و امر به معروف و نهی از منکر را از ارکان حقوق شهروندی در اسلام دانست و گفت که آیات ۱۰۴ و ۱۵۹ سوره آل‌عمران شورا را نه‌تنها یک روش اجرایی، بلکه حقی الهی برای مردم معرفی می‌کند.

 

حقوق اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و اقلیت‌ها در قرآن

وی در ادامه اظهار داشت که قرآن کریم در آیات متعددی به حقوق متنوع شهروندی مانند مالکیت، آموزش، سلامت، محیط‌زیست پاک، حمایت از خانواده، و احترام به حقوق اقلیت‌های دینی پرداخته است.

وی افزود که آیات سوره‌های نور، ذاریات، ممتحنه، علق، زمر، روم، بقره و نساء، چارچوب این حقوق را مشخص کرده‌اند.

 

الگوی سیره علوی در رعایت حقوق مخالفان

 

علم‌خواه با اشاره به سیره امام علی (ع) در مواجهه با خوارج گفت: امام تا زمانی که آنان دست به شمشیر نبردند، حقوق‌شان را رعایت کرد، از بیت‌المال محرومشان نساخت و آنان را به صرف اختلاف در عقیده مجازات نکرد.

وی این رفتار را نمونه‌ای بارز از رعایت حقوق شهروندی در شرایط بحرانی برشمرد.

 

رهبر انقلاب: عدالت، بنیان حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی

 

وی اظهار داشت : مقام معظم رهبری همواره بر تعریف حقوق شهروندی در چارچوب اسلام و قانون اساسی تأکید داشته‌اند.

علم‌خواه افزود: رهبر انقلاب در مواجهه با منشور حقوق شهروندی سال ۱۳۹۵ تصریح کردند که این سند نباید با موازین شرعی و قانونی کشور تعارض داشته باشد.

 

علم‌خواه گفت : رهبر معظم انقلاب عدالت را محور اصلی حقوق شهروندی می‌دانند و معتقدند که همه مردم، بدون تمایز قومی، مذهبی یا جنسیتی، باید از خدمات عادلانه اقتصادی، آموزشی و درمانی بهره‌مند شوند. وی ادامه داد که ایشان به‌صراحت با تبعیض منطقه‌ای و قومی مخالفت کرده‌اند.

 

تکلیف‌گرایی؛ نقطه تمایز دیدگاه اسلامی با نظریه‌های غربی

 

وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت : مقام معظم رهبری، امنیت را نخستین حق شهروندی می‌دانند و تأمین آن را وظیفه قطعی حکومت برمی‌شمارند. وی همچنین افزود که مشارکت سیاسی، آزادی بیان در چارچوب اخلاق اسلامی، حفاظت از محیط‌زیست و آموزش باکیفیت، از دیگر حقوقی است که رهبری بر آن تأکید کرده‌اند.

 

علم‌خواه تأکید کرد : رهبر انقلاب بر مسئولیت‌پذیری شهروندان همزمان با بهره‌مندی از حقوق تأکید دارند و این رویکرد، یکی از تفاوت‌های بنیادین دیدگاه ایشان با نگرش‌های فردمحور غربی است. وی گفت: از منظر رهبری، شهروندان باید در کنار مطالبه حق، قانون‌مدار، مشارکت‌جو و مسئول باشند.

 

کوتاهی در تامین حقوق ملت خیانت به اسلام و انقلاب است

وی در پایان خاطرنشان کرد که مقام معظم رهبری همواره مسئولان را به پاسخ‌گویی در برابر مردم فراخوانده‌اند و کوتاهی در تأمین حقوق ملت را خیانت به اسلام و آرمان‌های انقلاب اسلامی دانسته‌اند.


2025-06-25 (2 SemanaHace)
La conferencia internacional sobre derechos del pueblo y libertades legítimas en el sistema intelectual del ayatolá Jamenei se celebra con los objetivos de: 1. Releer el pensamiento y la conducta del ayatolá Jamenei sobre los derechos de la nación y las libertades legítimas, 2. Delinear el sistema óptimo de derechos del pueblo y libertades legítimas basado en los pensamientos del ayatolá Jamenei, 3. Garantizar y proteger los derechos y las libertades legítimas del pueblo y la manera de promoverlos con base en las opiniones y pensamientos del ayatolá Jamenei
Instituto de Investigación y Estudios Culturales de la Revolución Islámica
Instituto de Investigación del Consejo Constitucional